صنایع دستی

صنایع دستی

شاید این سوال برای شما پیش آمده باشده که صنایع دستی چیست؟ و چگونه می توان از آن برای شکوفایی اقتصاد کشور استفاده نمود. براستی جایگاه صنایع دستی ایرانی در جهان چگونه است و چه بر سر تاریخچه صنایع دستی ایران با تمدنی بسیار کهن آمده. خوشبختانه امروز در دانشگاه ها و مراکز علمی تحقیق صنایع دستی صورت گرفته و در سطح مناسب کیقیتی فروشگاه صنایع دستی آنلاین ایرانی طراحی و پیاده سازی شده است.

صنایع دستی چیست؟

از همان زمان که بشر خویشتن را شناخت برای برآوردن نیازهای زندگی روزمره خوش خود را نیاز مند ساخت ابزارهای گوناگون یافت. می توان گفت که که نخستین ابزارهای بشر اولیه که برای شکار و دفاع از خوش از سنگ و چوب و استخوان ساخت آغازی برای دست ساخته های انسان است.

استفاده از گل و ساخت ظرف های سفالی نمونه دیگری از دست ساخته های اولیه اسنان بود که با اختراع چرخ سفالگری تحولی شگرف در این صنعت پدید امد و سبب ظهور سفال هایی بسیار زیباتر و با دوام تر گشت. یکجا نشنیی بشر و روی آوردن به زندگی کشاورزی و دامپروری، کشف فلزات و نیازهایی که در راستای آنها برای بشر ایجاد شد، منجر به ساخت بیشترا بزراهاو وسایل دست سا در زندگی انسان ها گشت.

یکجا نشینی و زندگی کشاورزی عاملی مهم برای توسعه و شکل گیری تمدن ها ی بزرگ بود، چرا که انسان می توانست فارغع ازترس گرسنگی از آنچه میکاشت برای روزهای سخت زمستان خویش انبار کند و دیگر تمامی توان وی معطوف به تامین خوراک نمی گشت . همین امر فرصتی را در اختیار انسان ها گذارد تا بتوانند به تربیت خویش پرداخته و دست به کار تولید فرهنگ و هنر و صنعت شوند و بر روی دست ساخته های خویش نقش باورها، افکار و سنت ها ی خویش را بنمایند.

صنایع دستی ایرانی

صنایع دستی ایرانی

پس می توان روستاهای کوچک اولیه را نخستین زادگاه صنایع دستی با جنبه های با جنبه های هنری معرفی کرد. غیر از تامین نیازهای روزمره آنچه بشر را وادار به تولید انواع دست ساخته ها در این جوامع کرد، فصلی بودن فعالیت های کشاورزی بود. رکود فعالیت های کشاورزی در برخی از فصول سال سبب شد انسان ها تلاش کنند با تولید ابزارها و وسایل دست ساز و مبادله آن با دیگران راهی جدید برای تامین معاش بیابند. وجود مواد اولیه ارزان در هر منطقه از دلایل عمده ای بود که مردم را به این کار تشویق می کرد. بی تردید تولیدات جوامع نخستین از کیفیت بالایی برخوردار نبودند، اما با ازدیاد جمعیت و شکل گیری شهرها این تولیدات نیز راه تکامل پیمود، چرا که شهر جایی است که در آن بازرگانان به هم می رسند و کالاهای مادیف فکری و فرهنگی خود را باهم مبادله می کنند، در نتیجه عقل و اندیشه انسان رشد یافته و ابتکارات زمینه ظهور می یابند، در شهر است که عده ای فارغ از غم نان به فکر ایجاد علم و ادبیات و فلسفه و هنر می افتند، زیرا می دانند برزگری هست که به تولید مواد غذایی می پردازد.

پیشرفت جوامع و رشد فکری و فرهنگی و اقتصادی انسان ها در تکامل صنایع دستی تاثیری به سزا داشت. مردم هر منطقه باتوجه به شرایط اقلیمی، مواد در دسترس، شرایط اجتماعی و فرهنگی و باتوجه به نیازهای مادی و معنوی شان جلوه ها و اشکال متنوع ی از دست ساخته ها را عرضه کردند. حتی وسایلی که برای مرکب خویش استفاده می کردند (چون زین و افسار و یراق و غیره) همگی ساخته دست بودند. بسیاری از محصولات صنایع دستی در فروشگاه اینترنتی صنایع دستی به فروش می رسد.

واژه «صنایع دستی» مفهومی مدرن و متعلق به دنیای کنونی است. دوره مدرنیته با انقلاب صنعتی در حدود سال ۱۸۰۰ میلادی در کشورهای اروپایی آغاز شد. پیش از این دوران واژه ای بعنوان صنایع دستی وجود نداشت، زیرا آنچه که امروزه از آن با عنوان صنایع دستی یاد می شود در گذشته صنعت رایج زمان بوده و صنعتی دیگر جز آن وجود نداشته است. اطلاق صفت دستی به صنایع مرسوم گذشته و شکل گیری واژه صنایع دستی با ظهور صنایع جدید و تکنولوژی ماشینی پدیدار می شود. بنابراین لازم است برای درک بهتری از تعریف این واژه آن را در رابطه با صنایع دیگر مقایسه کرد.

تاریخچه صنایع دستی

تاریخچه صنایع دستی

انواع صنایع

بطور کلی فروش صنایع دستی به چهار دسته صنایع سنگین، سبک، کوچک و دستی تقسیم می شد که هریک دارای خصوصیات ویژه ای است که در زیر بدان پرداخته می شود.

صنایع سنگین (heavy industries) : صنایع سنگین زمینه ساز توسعه اقتصادی یک کشو است و از آن با عنوان صنایع مادر یا صنایع کلیدی نیز یاد می شود. این نوع صنایع نیازمند سرمایه گذاری های کلان، ماشین آلات و تجهیزات عمده و نیروی انسانی با مهارت های فنی و تخصصی بالاست. مانند صنایع نفت، پتروشیمی، ذوب آهن و نظایر آن .

صنایع سبک(light industries): صنایع سبک در مقایسه با صنایع سنگین نیازمند تجهیزات و سرمایه کمتر و نیز نیروی انسانی با تخصص پایین تر است. این نوع صنایع حد فاصل صنایع سنگین و کوچک قرار دارند و لازمه بهره گیری از آنها، استفاده از ماشین آلات خودکار و نیمه خودکار است. مانند صنایع نساجی، چرم، پوست، صنایع غذایی، وسایل الکتریکی و نظایر آن.

صنایع کوچک (Small scale industries): صنایع کوچک بیشتر حالت کارگاهی دارد تا کارخانه ای و علاوه بر قابلیت استقرار در شهرها، قابلیت استقرار در روستاها را نیز داراست. در مقایسه با صنایع سبک، نیروی انسانی و تجهیزات و وسایل کمتری نیاز دارد و محتاج سرمایه گذاری های زیاد نیست. در این رشته از صنعتف بخشی از کار تولید توسط ماشین و قسمتی دیگر توسط نیروی بدنی کارگران انجام می شود. نظیر صنایع بلوک زنی، تراشکاری، پلاستیک سازی، عینک سازی و مانند آن.

تاریخچه صنایع دستی

تاریخچه صنایع دستی

 

صنایع دستی (Handicraft industries): از نظر لغوی اصطلاح صنایع دستی دارای مفهوم واحدی نیست و تاکنون تعاریف متعددی از آن ارائه شده است.

دائره المعارف بریتانیا صنایع دستی را جز صنایعی می داند که مهارت، ذوق و اندیشه انسان در تولید آن نقش اساسی دارد. در گزارش مدیریت طرح و برنامه سازمان صنایع دستی ایران نیز صنایع دستی چنین تعریف شده است: “صنایع دستی به آن رشته از صنایع اطلاق میشو که تمام یا قسمتی از مراحل ساخت فراورده های آن با دست انجام شده و در چهارچوب فرهنگ و بینش های فلسفی و ذوق و هنر انسان های هر منطقه، باتوجه به میراث قوی آنان ساخته می شود”.

اما در تازه ترین و بهترین تعاریف از صنایع دستی چنین آمده است: صنایع دستی به بخشی از هنر – صنعت گفته می شود که با بهره گیری از مواد اولیه بومی و انجام کار اساسی به کمک دست و افزار دستی محصولاتی ساخته می شد که در هر واحد آن ذوق هنری و خلاقیت فکری صنعتگر سازنده به نحوی تجلی یافته و همین عامل تمایز آن از صنایع ماشینی است؛ مانند منبت کاری، قالی بافی، زری بافی و نظایر آن (همان)”.

ویژگی های صنایع دستی

باتوجه به تعریفی که در بالا از صنایع دستی ارائه شد می توان چند ویژگی عمده را برای آن بر شمرد:

امکان تامین قسمت عمده مواد اولیه از منابع داخلی، بطور مثال صنعت دستی معرق کاری بطور عمده با استفاده از چوب درختان مختلف ساخته می شود. اما گاهی برای زیبایی بیشتر از قطعات صدف، استخوان و عاج در تزیین آن استفاده می شود. تامین چوب بعنوان ماده اصلی و عمده این هنر در داخل ایران به راحتی امکان پذیر است اما عاج را لزوما باید از کشورهای دیگر تهیه کرد. ولی این سبب نمی شو که به سبب استفاده از قطعات عاج در هنر معرق آن را متعلق به ایران ندانیم.

تاریخچه صنایع دستی

تاریخچه صنایع دستی

انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید بوسیله دست و ابزار دستی هنرهای دستی نام دارد. برای تولید هریک از فراورده های صنایع دستی مراحل متعددی طی می شود، ولی انجام کلیه این مراحل بوسیله دست و ابزارهای دستی الزامی نیست. اگر تنها ۵۰% از مراحل اساسی کار بوسیله دست و ابزارهای دستی انجام شود، محصول تولید شده جز صنایع دستی محسوب می شود.

استفاده از پیشرفت زمانه در تولید صنایع دستی محدود به زمان ما نیست. چنانچه گذشتگان با اختراع چرخ سفالگری آن را رد نکرده و برای گذر از مرحله تولیدات خام دستانه و تولید سفال هایی زیباتر و بادوام تر از آن بهره بردند. امروزه نیز درتولید صنایع چوبی مثل خاتم، معرق و منبت در مراحل اولیه، آماده سازی چوب مورد نظر با استفاده از اره برقی صورت می گیرد. اما سایر مراحل با استفاده از دست ابزارهای دستی تولید میشود.

تاثیر اندیشه خلاق انسان در تولید و شکل بخشیدن به محصولات و امکان ایجاد تنوع و پیاده کردن طرح های مخلتف در مرحله ساخت این محصولات

داشتن بار فرهنگی با استفاه از طرح های اصیل و بومی و سنتی به نحوی که معرف فرهنگ، هنر و تمدن آن کشور باشد.

همانند و شبیه نبودن این نوع فراورده های تولیدی. از آنجا که محصولات صنایع دستی با استفاده از دست و گاهی حتی یک محصول مشابه توسط چند تن تولید می شود نمی توان چن محصولات ماشینی یکسانی کامل را در انها مشاهده کرد.

بی نیازی به سرمایه گذاری زیاد برای تولید آنها در مقایسه با سایر صنایع

بالا بون ارزش افزوده آنها در مقایسه با صنایع دیگر

امکان ایجاد و توسعه آنها در مناطق مختلف شهری، روستایی و حتی جوامع عشایری

ساخت و خرید صنایع دستی از آن جهت که نیاز به تجهیزات اندک داشته و به راحتی با استفاده از دست و یا ابزارهای دستی امکان پذیر است، فضای زیاد نخواسته و لذا به راحتی با استفاده از دست و یا ابزارهای دستی امکان پذیر است، فضای زیادی نخواسته و لذا به راحتی قابلیت استقرار در فضاهای ذکر شده را داراست.